कर्णाली प्रदेश ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र प्राकृतिक रूपमा अति महत्त्वपूर्ण क्षेत्र हो। नेपालकै पुरानो सभ्यता बोकेको यो क्षेत्र प्राकृतिक स्रोतसाधन, जैविक विविधता, अपार पर्यटन सम्भावना र विशिष्ट सांस्कृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण छ। कर्णाली प्रदेश नेपालकै पुरातात्विक इतिहास बोकेको क्षेत्र हो, जहाँ प्राचीन खस साम्राज्यको उदय भएको थियो। यहाँका विभिन्न धार्मिक तथा सांस्कृतिक स्थलहरूले यस क्षेत्रको ऐतिहासिक महत्वलाई उजागर गर्छन्। कर्णाली प्रदेश विविध जाति, भाषा, धर्म र संस्कृतिको संगम स्थल हो। यहाँ प्रमुख रूपमा खसआर्य, मगर, तामाङ, शेर्पा, थकाली, गुरुङ, दलित, र अन्य आदिवासी समुदायहरूको बसोबास छ। यी समुदायहरूको आफ्नै मौलिक परम्परा, पर्व, संस्कृति, र लोक कला रहेका छन्। देउडा, झ्याउरे, मारुनी, धाननाच, तथा स्याफ्रु जस्ता नृत्य गीतहरू यहाँको सांस्कृतिक पहिचान हुन्।

भेषभुषाको हिसाबले कर्णाली प्रदेशका समुदायहरूले आफ्नै मौलिक परिधान धारण गर्छन्। महिलाहरूले मुख्य रूपमा गुन्युचोली, पटुका, र ढाकाका टोपी लगाउने प्रचलन छ, जबकि पुरुषहरूले दौरासुरुवाल, भोटो, पटुका, ढाका टोपी तथा ऊनी टोपी लगाउने गर्छन्। विशेष रूपमा जुम्ला, मुगु र हुम्लाका जनजातिहरूले बुनाइका माध्यमबाट आफ्नै परम्परागत पहिरन तयार गर्छन्, जसलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ।

कर्णालीको सम्पदा बहुमूल्य सांस्कृतिक तथा प्राकृतिक सम्पदामा भरिपूर्ण छ। यहाँ रारा ताल, फोक्सुन्डो ताल, छायानाथ रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज, गुर्भाकोट दरबार, तिला उपत्यका, तथा पुरातात्विक महत्त्व बोकेका स्थानहरू रहेका छन्। यी सम्पदाहरूलाई संरक्षण गरी पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ। कर्णालीको परम्परागत खानपान पनि यसको सांस्कृतिक विशेषता हो। मार्सी धानको भात, जौको ढिँडो, गुन्द्रुक, सिमीको झोल, तथा लोकल मासुका परिकारहरूले यहाँको मौलिकता झल्काउँछ। तर, भौगोलिक कठिनाइ, पूर्वाधारको अभाव, र आर्थिक सीमितता कारण यस क्षेत्र अपेक्षाकृत पछाडि परेको छ। कर्णालीको विकासका लागि कला, संस्कृति, पर्यटन, र स्थानीय व्यवसाय महत्त्वपूर्ण साधन बन्न सक्छन्। यदि कर्णाली प्रदेशमा यथोचित पूर्वाधार विकास गर्न सकियो भने यो क्षेत्र नेपालकै महत्वपूर्ण सांस्कृतिक तथा पर्यटकीय गन्तव्य बन्न सक्छ।

कर्णाली प्रदेशमा १० जिल्ला छन्: हुम्ला, जुम्ला, डोल्पा, कालिकोट, मुगु, दैलेख, सुर्खेत, सल्यान, रुकुम पश्चिम, र जाजरकोट। यी जिल्लाहरू ऐतिहासिक, सांस्कृतिक र पर्यटकीय दृष्टिले अत्यन्तै धनी छन्। तर, विकासको दृष्टिले कर्णाली प्रदेशका अधिकांश क्षेत्रहरू अझै पनि धेरै चुनौतीहरू सामना गरिरहेका छन्। यातायात, शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, रोजगारीका अवसरहरू, तथा आधुनिक कृषि प्रविधिको अभाव प्रमुख समस्या हुन्। यी समस्याको समाधानका लागि स्थानीय स्रोत र साधनको अधिकतम उपयोग आवश्यक छ।

कर्णाली प्रदेशको कला, संस्कृति र पर्यटन

कला, संस्कृति र पर्यटन कुनै पनि क्षेत्रमा आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक परिवर्तन ल्याउने महत्वपूर्ण साधन हुन्। कर्णाली प्रदेशको विकासका लागि यी तत्वहरूको प्रभावकारी उपयोग गर्न सकिन्छ। कर्णाली प्रदेशका स्थानीय समुदायहरू विभिन्न प्रकारका हस्तकला उत्पादनहरूमा निपुण छन्। ढाका कपडा, धातुजन्य मूर्तिकला, ढुंगाका मूर्तिहरू, हाते कागज, ऊनका उत्पादनहरू, माटाका भाँडाहरू, तथा परम्परागत गहनाहरू यस क्षेत्रका प्रमुख कला सम्पदा हुन्। स्थानीय कलाकारहरूलाई तालिम दिएर उनीहरूको उत्पादनलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पु¥याउने योजना आवश्यक छ। सरकारी तथा निजी क्षेत्रको सहकार्यमा हस्तकला सहकारी तथा उद्योगहरू स्थापना गर्न सकिन्छ। ई–कमर्स तथा डिजिटल मार्केटिङ मार्फत कर्णालीका उत्पादनहरूलाई विश्वभर पुर्‍याउन सकिन्छ।

कर्णाली प्रदेश विभिन्न जाति, भाषा तथा संस्कृतिको संगम स्थल हो। यहाँका प्रमुख जातीय समूहमा खस आर्य, तामाङ, मगर, थकाली, गुरुङ, शेर्पा, र अन्य समुदायहरू पर्दछन्। यहाँका दशैं, तिहार, माघी, ल्होसार, जनैपूर्णिमा जस्ता चाडपर्वहरूको प्रवर्द्धन गरी पर्यटनसँग जोड्न सकिन्छ। स्थानीय मौलिक भाका जस्तै देउडा, झ्याउरे, स्याब्रु, तथा लोक नृत्यलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रचारप्रसार गर्न सकिन्छ। पर्यटकहरूलाई स्थानीय संस्कृतिसँग नजिक राख्ने होमस्टे तथा सांस्कृतिक भ्रमण कार्यक्रमको आयोजना गर्न सकिन्छ।

कर्णाली प्रदेश प्राकृतिक सौन्दर्य र जैविक विविधताले भरिपूर्ण छ। यहाँका प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यहरूमा रारा ताल, फोक्सुन्डो ताल, सिमकोट, छायानाथ रारा राष्ट्रिय निकुञ्ज, तिला उपत्यका, र गुरिल्ला ट्रेल समावेश छन्। यी स्थानहरूलाई प्रवर्द्धन गर्न पूर्वाधारको विकास गर्न आवश्यक छ। होटल, रिसोर्ट तथा होमस्टेको संख्यामा वृद्धि गरी यातायात तथा सञ्चार सेवाको सुधार गर्नुपर्छ। स्थानीय बासिन्दाहरूलाई पर्यटन व्यवसायमा संलग्न गराई पारम्परिक सांस्कृतिक होमस्टे तथा लोकसंगीत प्रदर्शनी सञ्चालन गर्न सकिन्छ। डिजिटल प्रवर्द्धनका लागि अन्तर्राष्ट्रिय ट्राभल एजेन्टहरूसँग सहकार्य गर्नुपर्छ।

पर्यटन प्रवर्द्धन मार्फत कर्णालीको समृद्धि

कर्णाली प्रदेश प्राकृतिक, सांस्कृतिक, धार्मिक, ऐतिहासिक तथा जैविक विविधताले सम्पन्न भए पनि अझै पनि यहाँको पर्यटन क्षेत्र पूर्ण रूपमा विकास भइसकेको छैन। यदि यहाँको पूर्वाधार सुधार, यातायात तथा सञ्चार विकास, तथा उचित पर्यटन रणनीति अपनाइयो भने, कर्णाली प्रदेश नेपालको प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा स्थापित हुन सक्छ। पर्यटन प्रवर्द्धनबाट स्थानीय समुदायले प्रत्यक्ष लाभ उठाउनेछन्, रोजगारीको अवसरहरू सिर्जना हुनेछ, र समग्र कर्णाली प्रदेशको आर्थिक समृद्धिमा महत्वपूर्ण योगदान पुग्नेछ। यसकारण, कर्णाली प्रदेशका प्राकृतिक सम्पदा, सांस्कृतिक सम्पदा, तथा ऐतिहासिक सम्पदाहरूलाई प्रवर्द्धन गरी यहाँको पर्यटन क्षेत्रलाई एक महत्वपूर्ण आर्थिक स्रोतको रूपमा विकास गर्न आवश्यक छ। यसको लागि सरकार, निजी क्षेत्र, स्थानीय समुदाय तथा सरोकारवालाहरू बीच सहकार्य हुनु अपरिहार्य छ। कर्णाली प्रदेश नेपालकै ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, प्राकृतिक र जैविक विविधताले भरिएको एक अनुपम भूभाग हो। प्राकृतिक सौन्दर्य, सांस्कृतिक सम्पदा, धार्मिक स्थल, तथा जैविक विविधताका कारण कर्णाली प्रदेश नेपालकै सम्भावनायुक्त पर्यटन गन्तव्यहरू मध्ये एक मानिन्छ। कर्णाली प्रदेशका यी सम्पदाहरूले यहाँको पर्यटन प्रवर्द्धन मात्र होइन, स्थानीय आर्थिक वृद्धि र समग्र प्रदेशको आर्थिक विकासमा ठुलो योगदान पुर्‍याउन सक्छन्।

१. रारा ताल : हिमाली सौन्दर्यको अनुपम उपहार

रारा ताल कर्णाली प्रदेशकै मुख्य पर्यटकीय गन्तव्यहरू मध्ये एक हो। मुगु जिल्लामा अवस्थित यो ताल नेपालकै सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा सुन्दर तालहरू मध्ये एक हो। हिमालको काखमा फैलिएको निलो जलराशि, हरियाली जङ्गल, अनि शान्त वातावरणले पर्यटकलाई लोभ्याउने गर्दछ। यहाँ घुम्न आउने पर्यटकले पैदल यात्रा ट्रेकिङ, डुङ्गा शयर, क्याम्पिङ, र वन्यजन्तु अवलोकन जस्ता गतिविधिहरू गर्न सक्छन्। यदि यस क्षेत्रको पूर्वाधार विकास गर्न सकियो भने, विदेशी तथा स्वदेशी पर्यटकको सङ्ख्या उल्लेखनीय रूपमा बढ्न सक्छ र यस क्षेत्रका स्थानीय समुदायले रोजगारीका अवसर प्राप्त गर्न सक्छन्।

२. सिन्जा उपत्यका : नेपाल भाषाको उद्गम थलो

सिन्जा उपत्यका कर्णाली प्रदेशको ऐतिहासिक र पुरातात्त्विक महत्त्वको स्थान हो। यो क्षेत्र नेपाल भाषाको जन्मस्थल मानिन्छ, जहाँ नेपाल सम्वत् र प्राचीन नेपाली भाषाको पहिलो प्रयोग भएको थियो। साथै, यहाँका पुराना दरबार, मन्दिर, र अन्य पुरातात्त्विक अवशेषहरूले इतिहास प्रेमी पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सक्छन्। सरकारले यस क्षेत्रलाई उचित संरक्षण गरी पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सके, इतिहासमा रुचि राख्ने राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकको आगमन वृद्धि हुने सम्भावना छ।

३. पञ्चकोशी क्षेत्र : धार्मिक पर्यटनको केन्द्र

पञ्चकोशी क्षेत्र नेपालका हिन्दु धर्मावलम्बीहरूको लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण तीर्थस्थल हो। यस क्षेत्रमा विभिन्न धार्मिक स्थलहरू रहेका छन्, जसमा सिद्धकाली, भैरवस्थान, तथा अन्य महत्वपूर्ण मन्दिरहरू पर्दछन्। धार्मिक पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने हो भने कर्णाली प्रदेशमा आउने तीर्थयात्रीहरूको सङ्ख्या बढ्न सक्छ, जसले स्थानीय व्यवसायलाई प्रवर्द्धन गर्दै स्थानीय समुदायको आम्दानीमा वृद्धि ल्याउनेछ।

४. से-फोक्सुन्डो ताल : प्रकृतिप्रेमीका लागि स्वर्ग

डोल्पा जिल्लामा रहेको से-फोक्सुन्डो ताल पनि कर्णाली प्रदेशको प्रमुख पर्यटकीय स्थल हो। यो ताल नेपालकै सबैभन्दा गहिरो ताल मानिन्छ र यसको नीलो पानी, मनमोहक वातावरण तथा वरिपरि फैलिएको हिमाली भू-दृश्यले पर्यटकलाई लोभ्याउने गर्दछ। यहाँ आउने पर्यटकहरूले ट्रेकिङ, पदयात्रा, फोटोग्राफी, तथा प्रकृति अवलोकन गर्न सक्छन्। यदि सरकारले यो क्षेत्रको प्रवर्द्धन गर्न आवश्यक लगानी तथा पूर्वाधार विकास गर्न सकेमा, डोल्पाको पर्यटन उद्योग ठूलो मात्रामा फस्टाउनेछ।

५. कर्णाली नदी : साहसिक खेल पर्यटनको केन्द्र

कर्णाली नदी नेपालकै प्रमुख नदीहरू मध्ये एक हो। यस नदीमा र्‍याफ्टिङ, कायाकिङ, तथा अन्य जलयात्रा खेलहरू गर्न सकिन्छ। साहसिक पर्यटनका लागि विशेष महत्त्व राख्ने यो नदीले साहसी पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सक्छ। यदि यहाँका पर्यटन व्यवसायीहरूले उचित योजना बनाई सुविधायुक्त साहसिक खेलहरू सञ्चालन गर्न सक्ने वातावरण निर्माण गरे, कर्णाली प्रदेश साहसिक पर्यटनको प्रमुख गन्तव्य बन्न सक्छ।

६. पाँचल झरना : प्राकृतिक छटाको अनुपम दृश्य

पाँचल झरना कर्णाली प्रदेशकै सुन्दर झरनाहरूमध्ये एक हो। यो झरनाको अवलोकन गर्न हजारौं पर्यटक यहाँ आइपुग्ने गर्दछन्। झरनाबाट झर्ने सफा पानी, हरियाली परिवेश, र त्यसको आसपासको वातावरणले यहाँ घुम्न आउनेहरूलाई प्रकृतिसँग नजिकको अनुभव दिलाउँछ। यदि यहाँ आवश्यक पूर्वाधार विकास गरियो भने, पर्यटकहरूको सङ्ख्या अझै वृद्धि हुन सक्छ।

७. लिमी उपत्यका : अद्वितीय सांस्कृतिक र प्राकृतिक सम्पदा

लिमी उपत्यका हुम्ला जिल्लामा अवस्थित एक विशिष्ट पर्यटन गन्तव्य हो। यहाँका स्थानीय समुदायहरूले परम्परागत जीवनशैली र संस्कृतिलाई अझै कायम राखेका छन्। तिब्बती सभ्यता तथा धार्मिक सम्पदा बोकेको यो उपत्यका विदेशी पर्यटकका लागि विशेष आकर्षण बन्न सक्छ। यस्ता अनौठा गन्तव्यहरूको प्रचारप्रसार गर्न सके, यस क्षेत्रको पर्यटन उद्योग बढ्न सक्नेछ।

८. काँक्रे बिहार : साहसिक यात्राका लागि गन्तव्य

काँक्रे बिहार कर्णाली प्रदेशमा साहसिक यात्रामा रुचि राख्ने पर्यटकहरूको लागि आकर्षक गन्तव्य हो। उच्च पहाडी भूगोल, घना वन, अनि मनमोहक दृश्यहरूले यहाँ घुम्न आउनेहरूलाई साहसिक यात्राको अवसर प्रदान गर्दछ। यदि यहाँ व्यवस्थित ट्रेकिङ मार्गहरू निर्माण गरिए, पर्यटकीय गतिविधिहरू झन् बढ्न सक्छन्।

९. बुलबुले ताल : अद्भुत प्राकृतिक संरचना

बुलबुले ताल कर्णाली प्रदेशकै एक सुन्दर ताल हो। यसको नाम नै यसको विशेषताको परिचायक हो, किनभने यसको पानीमा प्राकृतिक रूपमा बुलबुलाहरू निस्कने गर्दछन्। तालको अनुपम सौन्दर्यले पर्यटकहरूलाई लोभ्याउने गर्दछ। यदि यहाँ पूर्वाधार सुधार गरी स्थानीय पर्यटन प्रवद्र्धन गरियो भने, यो ताल पर्यटकहरूका लागि प्रमुख आकर्षण बन्न सक्छ।

१०. कुपिण्डे दहा : धार्मिक र प्राकृतिक महत्त्व

कुपिण्डे दहा कर्णाली प्रदेशमा अवस्थित एक महत्वपूर्ण धार्मिक र प्राकृतिक स्थल हो। हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको लागि पवित्र मानिने यो तालको सौन्दर्य पनि अनुपम छ। यस क्षेत्रको पर्यटन प्रवद्र्धन गर्दा धार्मिक तथा प्रकृतिप्रेमी पर्यटकहरूको आकर्षण बढ्ने सम्भावना छ।

जडीबुटी पर्यटनद्वारा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक भित्र्याउने उपायहरू

कर्णाली प्रदेश विभिन्न प्रकारका दुर्लभ जडीबुटी पाइने क्षेत्रका रूपमा परिचित छ। यहाँ पाइने यार्सागुम्बा, पाँचऔंले, सतुवा, सर्पगन्धा, जुनीपर बेरी, र जटामसी जस्ता जडीबुटीहरू औषधीय गुणले भरिपूर्ण छन्। यिनको वैज्ञानिक तथा आयुर्वेदिक महत्त्वलाई विश्वभर प्रवर्द्धन गरी जडीबुटी पर्यटन आकर्षणको रूपमा विकास गर्न सकिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक, विशेषगरी प्राकृतिक चिकित्सा, वैकल्पिक उपचार पद्धति तथा औषधीय अनुसन्धानमा रुचि राख्ने पर्यटकहरूलाई लक्षित गर्दै कर्णालीको जडीबुटी पर्यटन प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ।

पर्यटकहरूलाई जडीबुटी सङ्कलन प्रक्रियामा सहभागिता गराउने, स्थानीय समुदायसँग प्रत्यक्ष अनुभव आदान-प्रदान गर्ने, तथा औषधीय वनस्पतिहरूको प्रयोगबारे जानकारी दिने विशेष जडीबुटी टूर प्याकेजहरू सञ्चालन गर्न सकिन्छ। स्थानीय स्तरमा आयुर्वेद केन्द्र तथा योग तथा प्राकृतिक उपचार शिविरहरू सञ्चालन गरी पर्यटकहरूलाई स्वास्थ्य पर्यटनका लागि आकर्षित गर्न सकिन्छ। यस्ता पर्यटन कार्यक्रमहरू स्थानीय अर्थतन्त्रमा टेवा पुर्‍याउने मात्र नभई विश्वभर कर्णाली प्रदेशको परिचय फैलाउने अवसर प्रदान गर्छन्।

अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा वैज्ञानिक अनुसन्धान तथा औषधीय प्रयोगका लागि सहकार्य गर्दै विदेशी विश्वविद्यालय तथा अनुसन्धान केन्द्रहरूसँग साझेदारी गरेर अध्ययन भ्रमण कार्यक्रमको आयोजना गर्न सकिन्छ। यसले जैविक अनुसन्धान तथा औषधीय पर्यटनलाई प्रवर्द्धन गर्न मद्दत गर्दछ। जडीबुटी उत्पादक किसानहरूलाई पर्यटनसँग जोडेर उनीहरूको जीवनस्तर उकास्ने तथा दीगो कृषि पर्यटनलाई प्रवर्द्धन गर्ने अवसर प्राप्त गर्न सकिन्छ।

कर्णालीमा सम्भावना भएका स्थानीय व्यवसायहरू

कर्णाली प्रदेशमा सम्भावना भएका व्यवसायहरूले यस क्षेत्रको आर्थिक सुधारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छन्। पहिलो, जैविक कृषि व्यवसायको विकास गर्न सकिन्छ। यहाँ उत्पादन हुने सिमी, ओखर, जौ, फापर, मार्सी धान जस्ता अर्गानिक कृषि उपजलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पुर्‍याएर किसानहरूको आर्थिक अवस्था सुधार गर्न सकिन्छ। दोस्रो, पशुपालन र दुग्ध व्यवसायलाई प्रवर्द्धन गरी कर्णालीलाई आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ। भेडा, च्यांग्रा तथा लोकल गाईको पालनबाट निफ्ल, ऊन, घिउ, दही, र चीज उत्पादन गर्न सकिन्छ। तेस्रो, कर्णालीको प्राकृतिक स्रोतहरूलाई उपयोग गर्दै जडीबुटी व्यवसायलाई व्यावसायिक रूपमा विस्तार गर्न सकिन्छ। यहाँ पाइने यार्सागुम्बा, पाँचऔंले, सतुवा, जटामसी, तथा अन्य जडीबुटीहरूको वैज्ञानिक तथा व्यावसायिक संकलन, प्रशोधन, र निर्यात गर्न सकिन्छ।

कर्णालीमा वन्यजन्तु संरक्षणसँग जोडिएको इको-टुरिजम व्यवसाय अगाडि बढाउन सकिन्छ। पर्यटकहरूलाई जंगली जनावर, जैविक विविधता तथा ग्रामीण जीवनशैली अनुभव गराउने प्याकेजहरू बनाउन सकिन्छ। होमस्टे व्यवसायले पनि स्थानीय बासिन्दालाई रोजगारी प्रदान गर्नेछ। स्थानीय खानपान व्यवसायलाई प्रवर्द्धन गर्न सकेमा, यहाँ उत्पादन हुने विभिन्न मौलिक खानाहरू, जस्तै सिमीको झोल, ढिँडो, गुन्द्रुक, सुकुटी, तथा अन्य परिकारहरूलाई पर्यटकहरूका लागि आकर्षक बनाइ व्यापार गर्न सकिन्छ।

कर्णालीमा जलविद्युत् उत्पादनको अपार सम्भावना छ। यस क्षेत्रका विभिन्न नदीहरू, जस्तै कर्णाली, भेरी, टिला, तथा अन्य नदीहरूलाई उपयोग गरी लघु तथा मझौला जलविद्युत् आयोजना सञ्चालन गर्न सकिन्छ। यसबाट स्थानीय समुदायलाई ऊर्जा आपूर्ति मात्र होइन, अतिरिक्त विद्युत् बेचेर आर्थिक रूपमा लाभ लिन सकिन्छ। यसैगरी, हस्तकला तथा कपडा उद्योगको विकास गर्न सकिन्छ। कर्णालीका स्थानीय ढाका कपडा, ऊनबाट निर्मित टोपी, मफलर, तथा अन्य हस्तकलालाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कर्णालीलाई चिनाउने उपायहरू

कर्णाली प्रदेशलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चिनाउन डिजिटल प्रवर्द्धन, अन्तर्राष्ट्रिय इभेन्ट तथा एक्सपो, सहकारी तथा दिगो पर्यटन, धार्मिक तथा साहसिक पर्यटन प्रवर्द्धनका उपायहरू अपनाउन सकिन्छ। सामाजिक सञ्जाल, वेबसाइट, र ब्लगहरूमार्फत कर्णालीको प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक महत्वलाई प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ। अन्तर्राष्ट्रिय ट्राभल ब्लगर, फोटोग्राफर, तथा युट्युबरहरूलाई आमन्त्रण गरी कर्णालीको विशेषता विश्वभर पुर्याउन सकिन्छ। पर्यटन एक्सपो, हस्तकला प्रदर्शनी, तथा सांस्कृतिक महोत्सवहरूमा कर्णाली प्रदेशलाई विशेष आकर्षणको रूपमा प्रस्तुत गर्न सकिन्छ। नेपाल सरकार तथा पर्यटन बोर्डमार्फत कर्णाली प्रदेशको अन्तर्राष्ट्रिय प्रचार गर्न सकिन्छ।

कर्णालीमा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक भित्र्याउनका लागि रणनीतिक योजना आवश्यक छ। पहिलो, कर्णालीको अद्वितीय प्राकृतिक सौन्दर्य, संस्कृति, तथा साहसिक गतिविधिहरूलाई विश्व बजारमा प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ। दोस्रो, अन्तर्राष्ट्रिय मिडिया, ट्राभल ब्लगहरू, तथा इन्फ्लुएन्सरहरूलाई आमन्त्रण गरेर कर्णालीको प्रवर्द्धन गर्नु महत्वपूर्ण हुन्छ। तेस्रो, कर्णालीका ट्रेकिङ रुटहरू, जस्तै रारा ताल, फोक्सुन्डो ताल, तथा गुरिल्ला ट्रेल,लाई वैश्विक रूपमा लोकप्रिय बनाउन प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ। चौथो, पर्यटक मैत्री पूर्वाधारहरू, जस्तै स्तरीय होटल, होमस्टे, तथा सहज यातायात सेवाहरू विस्तार गर्नुपर्छ। पाँचौं, धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्यटनलाई प्रवर्द्धन गर्दै कर्णालीलाई बौद्ध तथा हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको तीर्थस्थलका रूपमा प्रस्तुत गर्न सकिन्छ। छैटौं, अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न साहसिक गतिविधिहरू, जस्तै पर्वतारोहण, क्याकिंग, तथा जंगल सफारीको अवसर सिर्जना गर्नुपर्छ। सातौं, सरकारी तथा निजी क्षेत्रको सहकार्यमा विशेष पर्यटकीय प्याकेजहरू निर्माण गरेर ट्राभल एजेन्सीहरूलाई सक्रिय संलग्न गराउनुपर्छ। आठौं, अन्तर्राष्ट्रिय उडानहरू तथा हवाई पहुँचलाई सहज बनाउँदै यात्रालाई सरल र सुरक्षित बनाउनुपर्छ। नवौं, वातावरणीय तथा सांस्कृतिक दिगोपनलाई कायम राख्दै स्थानीय समुदायलाई प्रत्यक्ष लाभ हुने गरी पर्यटन विकास गर्नुपर्छ। अन्त्यमा, अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकहरूको विश्वास जित्न सुरक्षा, सेवा तथा आतिथ्यता सुधार गर्दै प्रभावकारी पर्यटन प्रवर्द्धन रणनीति अवलम्बन गर्नुपर्छ।

कर्णाली प्रदेशको दिगो विकासका लागि कला, संस्कृति र पर्यटन महत्वपूर्ण स्रोतहरू हुन्। कर्णाली प्रदेशमा रहेको मौलिक सांस्कृतिक धरोहर, अनुपम प्राकृतिक सम्पदा, तथा कला र हस्तकलाले यहाँको आर्थिक तथा सामाजिक विकासमा ठूलो योगदान गर्न सक्छ। उचित योजना, नीति, तथा पूर्वाधार विकासको माध्यमबाट कर्णाली प्रदेशलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रवर्द्धन गरी कर्णालीलाई पर्यटनको हब बनाउन सकेमा यहाँका जनतालाई आर्थिक अवसर प्राप्त हुने र राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा टेवा पुग्नेछ।